Faktlara dayanan TARİXİMİZ: Mil-Garabagın erken tunç çağı kültürü
“İNFONEWS” -un “Faktlara dayanan TARİXİMİZ” layihəsi davam edir.
Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti (UNEC) “Humanitar fənlər” kafedrasının müəllimi, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, beynəlxalq tarixçi-ekspert Cəmilə Vaqif qızı Həsənova təqdim edir:
Mil-Garabagın erken tunç çağı kültürü
M.Ö. IV binyılın sonundan III binyılın ortasına kadar Azerbaycanda erken tunç çağı mevcut olmuşdur. Arkeolojik eserlerde bu döneme Kür-Araz kültürü denir. Bu dönemde insanlar ekonomi için kullanışlı yerlerde yaşamayı tercih ettiler.
Zaten alıntı M.Ö. III bin yıldan itibaren toha çiftliği hış çiftliği ile yer değiştirmeye başladı. Bu dönemde yaşanana siyasi ekonomik olaylar, değişimler arkeolojik anıtlarda ve bu anıtlardan elde edilən maddi-kültürel örneklerde daha açık bir şekilde görülmüktedir.
Mil-Garabağdakı ilk tunc çağı nüfusunun yaşamında ve hayatında işçilik geliştirilmesi alanında önemli bir kol oynamıştır. Buraya çömlekçilik, temel metalurji ve metal işleri, taş işleme, kemik işleme, yabançı ot örme, cilt aşılama alanları ait olmuştur.
İlk sosyal iş bölümünün gerçekleşdirilmesi ile ilgili uzmanlık eskiden aynı kabilenin bünyesinde elde edilen ürünler doğrudan tarımın tüketiminden ve sığır, hayvançılık ürün değişimi ile gecmiştiler. Ancak araştırmaçıların sürekli olarak söylediği gibi, kamuya açık iş bölümü hiç de hayvançılık ve çiftçi kabilelerin yardımçı alan olarak diger tarım alanlarından bir kerelik vazgeçmesi anlamına gelmemişdir. Gerçekler, daha sonrakı dönemlerde öğretilen bu ekonominin uzun soluklu izlenimler bırakmaya devam ettidiğini göstermektedir. Bu dönemde yaşayan ve çalışan kabilenler tarımın ve hayvançılığın yoğun olarak gelişmesinin bir sonucu olarak ayrıca zanaat ürünleri alanında önemli başarılar elde ettiler.
Arkeolojik araştırmanın sonuşları göstermektedir ki, bu dönemde Mil-Garabağda yumuşak buğday, arpa, darı, bezelye və esrar hakim olmuştur.
Tarım ve hayvançılık bir-birinden ayrılarak bağımsız bir alana dönüşmenin sonucu olarak tarihteki emeğin ilk toplumsal bölünmesinə neden olmuştur.
Mil-Garabağın ılımlı iklim bölgesi, verimli topraklar, yeterli su kaynaklarının olması bölgedeki tarım ve hayvançılığın gelişimine katkıda bulunmuştur.
İlk tunç çağında nüfus farklı alanlarda çalışsalar da, önde gelen çiftçilik türleri tarım, hayvançılık ve zanaat olmuşdur. Emeğin ilk büyük toplumsal bölüşümü, tarihsel gelişim evresi olan tunç çağı boyunca gerçekleşti.
Araştırmaçılara göre, tunç çağının erken evrelerinde, dokuma tarım, yani, torpağın ot tohaları ile ekimi ve yetiştiriciliği devam ediyordu. Bununla birlikte, bir sonrakı aşamada, özellikle birincil metalurijinin geliştirilmesi ile ilişkili metal uclu araçları ilkel hışın oluşumu başladı.